Biologisch
Er zijn vele technieken in de landbouw en veeteelt, die rekening houden met duurzaamheid. Eén daarvan is de biologische landbouw en veeteelt, ook wel ecologisch of “organic” genoemd.
Biologische landbouw maakt geen gebruik van pesticiden, geen gebruik van kunstmest. Geen genetisch gemodificeerde gewassen. Houdt rekening met biodiversiteit en bodemkwaliteit.
Biologische veeteelt maakt geen preventief gebruik van antibiotica, dierenwelzijn staat voorop. Dieren krijgen 80-100% biologisch voer.
Biologisch-dynamisch gaat nog verder: er wordt gestreefd naar een kringloop van voer en mest op het eigen bedrijf.
Genoemde voordelen biologisch voedsel:
- Aandacht voor dierenwelzijn. (Je zou zelfs kunnen zeggen wellicht: vervult de minimale randvoorwaarde)
- Aandacht voor biodiversiteit
- Bodemkwaliteit hoger dan gangbare landbouw
- Gezondheid mens; we krijgen minder giftige stoffen en antibiotica binnen
- Biologische veeteelt: Minder energieverbruik[1]. Kanttekening: ruimtegebruik en daardoor klimaatsveranderingseffecten worden niet meegenomen.
- Smaak is beter (subjectief)
- Bij slechte groeiomstandigheden en weinig of geen gebruik van kunstmest en pesticiden in gangbare landbouw (situatie ontwikkelingslanden): opbrengsten biologisch bedragen 100 – 180% van gangbaar.[2]
Genoemde nadelen biologisch voedsel:
- Biologische landbouw: afhankelijk van het produkt licht hoger energieverbruik[3]. Kanttekening: haast verwaarloosbaar meer.
- Bij optimale groeiomstandigheden en een hoog gebruik van kunstmest en pesticiden in gangbare landbouw (situatie Europa en Noord-Amerika): de opbrengsten van biologische landbouw bedragen 60 – 100% van gangbaar. [4] Dit komt door meer misoogsten, waardoor voor dezelfde hoeveelheid produkt meer ruimte nodig is. We wijken nu al voor voedsel uit naar andere delen van de wereld, waar dat tot ontbossing leidt. Het IPCC (2006) heeft geschat dat landconversie van natuur naar landbouw verantwoordelijk is voor ongeveer 17% van de wereldwijde broeikasgasemissie. De meeste landconversie vindt plaats ten behoeve van landbouw. [5]
- Voor biologische varkens & kippen-voer is meer m2 nodig dan voor niet-biologische varkens&kippen. Een gedeelte van dat voer is biologische soja afkomstig uit Zuid-Amerika.
Vb. ruimtebeslag varkensvoer (in m2 per jaar/kg vlees), Blonk[6]
- In het geval van verdere bevolkingsgroei en toenemend ruimtegebrek voor landbouw worden opbrengsten per m2 een steeds belangrijker issue. Het niet toestaan van GGO’s kan dan onder druk komen te staan, zie pagina over voor- en nadelen van GGO’s.
Overpeinzing
Door de vele keurmerken die er bestaan voor duurzaam voedsel vertroebelt het “merk” biologisch ook enigszins.
Een voorbeeld: Een biologische paprika lijkt een prima keuze. Dat is een prima optie als je zeker weet dat die uit een niet-verwarmde kas komt. Het is in de winkel vaak lastig om dat te achterhalen. Paprika’s die wel uit een verwarmde kas komen (of ze nu biologisch zijn of niet) hebben energiewaardes zo hoog als vlees! (Paprika’s uit kassen waar energiebeperkende maatregelen zijn genomen zullen lager uitkomen natuurlijk.)
Figuur: VoetprintCooking®-kookboek, Bron: Gerbens-Leenes, Groenkookboek, 2000
Conclusie:
Het is lastig om een eenduidige mening te geven over biologische voedingsmiddelen. Het is goed om de ontwikkelingen te blijven volgen, want de doelstellingen van de biologische sector zijn wel in lijn met een duurzame wereld (Biologische landbouw is een productiesysteem dat de gezondheid van bodems, ecosystemen en mensen ondersteunt en in stand houdt [7] ). Er is nadere methodiek ontwikkeling nodig om ruimtebeslag te alloceren aan voeding, in rapporten is het vaak lastig te achterhalen in hoeverre dat is meegewogen en zo ja hoe dan.
Het zou goed zijn als er meer transparantie komt, nu buitelen wetenschappelijke rapporten met conclusies over elkaar. Dan rijst bij mij de vraag of de consument het nog snapt.
[1] Energieverbruik, broeikasgasemissies en koolstofopslag, De biologische en de gangbare landbouw vergeleken, Sukkel, Wur, tabel 1.1, page 5 en Gerbens-Leenes en Blonk Milieuadvies
[2] www.biologica.nl: FAO-Conferentie in Rome (2007) werden modelberekeningen van Badgley e.a. gepresenteerd; het gaan om productie per hectare
[3] Energieverbruik, broeikasgasemissies en koolstofopslag, Sukkel, Wur, 2007 en Groenkookboek, Gerbens-Leenes, IVEM, Groningen 2000
[4] www.biologica.nl: FAO-Conferentie in Rome (2007) werden modelberekeningen van Badgley e.a. gepresenteerd; het gaan om productie per hectare
[5] Milieukundige vergelijking van vleesvervangers, Blonk, 2009, p. 6
[6] Milieuanalyse vleesproducten, Blonk, 2007, page 22
[7] Definitie van biologische landbouw volgens IFOAM. IFOAM is de internationale federatie van biologische-landbouworganisaties.
“We wijken nu al voor voedsel uit naar andere delen van de wereld, waar dat tot ontbossing leidt.”
Ik vraag mij dan altijd af, moet er wel uitgeweken worden naar andere delen van de wereld, gezien de gigantische hoeveelheden voedsel die weg worden gegooid? Als er minder geproduceerd wordt, hoeven we ook niet uit te wijken,
“Voor biologische varkens & kippen-voer is meer m2 nodig dan voor niet-biologische varkens&kippen. Een gedeelte van dat voer is biologische soja afkomstig uit Zuid-Amerika.”
Horen biologische kippen überhaupt soja te eten? Ik dacht dat hun traditionele voeding bestaat uit maïs, haver en tarwe.
Stel je eens voor hoe het zou zijn dat iedereen zijn eigen groenten zou telen…
Paprika’s in plaat van geraniums op de vensterbank!
Als iedereen zijn eigen voedsel zou telen, hadden we grofweg 2 keer zoveel areaal nodig. Of belachelijk grote vensterbanken, want van 1 paprikaplant kun je niet leven.
Als iedereen zijn eigen voedsel zou telen, zou dat wellicht voornamelijk plantaardig zijn, en weer een heel landbouwareaal schelen.